Hîn jî li benda mene li wê derê! Çavênwan ji asoyên sor naqerin. Dilê wan bênefer nabin, evîna dilê wan sar nabe, germahî û xiroşiya kêleyên hevdîtinê, hestdarî û rewneqê çavên wan xamoş û sar nabe. Û hîn jî li wê derê li benda mene.
Em jî di xaknîgara bêzagon de, di navbera erd û ezman de, li rex erşa yezdanê xemsar(yê ji erd û ezman mayî) de cîhê tevger û libata me bû! Bi çend rundikên çavan, dilopên xwîdan û xwînê û bi hesreteke bêdawî, bi keser û axîn û şeydayî, ev xaknîgara bêzagon, niçik-niçik weke nexşên tevnên dayîkan me durust kirî.
Êdî kevala bê serî û bêdawî, ya bê pêşgotin û bê paşgotin, ji ferehiya bênahiyên me re xwe rêxistibû û em jî, bêyî vîn an jî arezûyê me, dikirin hêmanên vê kevala sermedîx. Bi me re ketibû nava galegal û şevbûhûrkên sîh-giran! Lê ewna jî, hîn li wê derê, li benda me bûn, çavên wan ji rê naqerîn. Di dilên mişt ji mefer, li benda diyarbûna reşikên menî.
Rêwîtiya rêya bêdawî û henasên zor û germ li ser serê wan, weke firindekî efsanewî difirîn û hêlan dikirin. Wan jî lingên xwe yên westiyayî zorî meşê dikirin “... ka gaveke din jî hindik maî hindik ma! Gaveke din jî bavêjin...” Lê ev hindik hew bi dawî nedibû, êdî hindik bûye jiyanek, çerxek û gerdûnek. Êdî avîtina her gavekê ji wan re dibû nîşana serkeftineke teqez. Êdî hest û hizrên wan ji tevahî cîhanê qut bûbûn, salname û pîvanên rojgarê û cîh-aliyan winda dibûn û bê wate mabûn.
Kevala ku tenê bi rengê spî bû, cîhan hemû jî kiribû yek pîvan, yek reng, yek alî, yek heyam û yek hêvî berê wan jî arasteyî aliyekî windayî bûn, jixwe di memleketa kevala spî de, ancax di holê de “Ne diyartî” dibe armanca hemû windayiyan! Hêvî jî bi çarenûsa nediyar ve girêdayîbû. Lê dîsa jî gav-avîtin ji wan re dibû hêmana kutahiyeke bixêr.
Bendewarên me; bûkên dest bi xene, dayîkên çav li rê, bavê di bi keder, evîndarên dil keser, zarokên rûken, dara ne avdayî, rûpela spî, pênûsa bê reng, rojnameya ku di stasûna tirênê de rawestandî, goristana bênav, navê bêxwedî... bi hezaran çavên li rê, bibûn bendewarên me....
Hîn jî li wir, li benda me bûn, li benda me ne, çave wan ji hemû aliyên spî nadiqerî, li pêş çavên wan rewrewkên xapanok dibûn reşikên rêwiyên windayî, hêviyeke dem-kurt dida wan û yekser weke xwê di avê de dihiliya û winda dibû bi xwe re jî xendeya li ser lêvên wan dîsa diçilmisand.
Di nava dojeha berfa dişewitî û bi xwe re jî laş û giyanê candêran dişewitand de, rêwiyên riya nediyar dimeşiyan. Serê wan di ber wan de bû, destên qerisî û tevizî di berîkên wan de bê libat mabûn. Her kes li şopa hevalê berî xwe dimeşiya û gave xwe davîtin. Hêz û vejena dewamkirina vê rêwîtiya bê armanc nemabû. Lê dîsa jî meşa xwe ya berve nediyariyê ve didomandin. Ewna tenê dimeşiyan... Jixwe rawestandin tê wateya mirina di nava dojeha berfa şewitî de, meş jî him hêviya gihîştina starekê didê wan.
- “Bimeş bimeş û ha bimeşî lê bi kû da bimeş? Çima bimeş? hêza min êdî nema ez dixwazim xew bikim”.
- “Bimeş, bimeş, raneweste, xew nekeî bimeş, li benda mene, hindik ma, hindik ma”
Piştî du-sê rojan ji meşa bêdawî û bê alî, wî bîryara xewê da. “Ku çi dibê bila bibê, êdî eze xew bikim”. Bê ku serma, sirr û westabûnê xem bike, xwe li ser piştê, di nav berfê de dirêj kir û çavê xwe girtin. Wî tucaran nizanibû ku berf evqasî germ û xweşe, wekî ku ew di cîhekî herî germ û nerm de xwe hîs dikir. Wekî ku di paşila dayîka xwe de, bi narînî û nazdarî xew dike, ji hemû cîhanê, xwe qut kir. Xeweke pir şêrîn û giran bû. Cîhê wî pir germ bû, yekser di xew ve çû. Yên li benda wî bûn serlêdana şopa wî kirin, wî wî bi rûkenî pêşwazî li rewrewkên bendewarên xwe kir: “A... vaye ez gihîştim we, ma çima heta niha ez xwe ewqasî westa dikim? Hûn niha li gel min in”
Di nava xaknîgara bi berfa şewitî rêxistî de, wî xwe avîte bextê xwedawendê berfê yê hêzdar û di dawa wî ya germ de kete xeweke bêdawî. Di nava kevala spî de, tenê ew heyameke kurt, weke şanikeke cuda ma, pişt re jî, di nava îm-pertoriya dojeha berfa şewitî de winda bû. Yên din jî, bi me fer û vîn, ji bo bervacîkirina dîroka bervacî, rêya xwe ya ne diyar, domandin û di qeliştûkên aso yên spî de ji ber çavan windabûn!
Bendewarên wî jî, hîn li wê derê çavên wan ji asoyên sor û xaknîgara qerisî de naqerinî.
Ew jî bû çîrokek û xewneke berfa şewitî. Ew jî bi Berfa Germ wê her roj, her tim vejêye. Nivîsara ku bi tiliyên xwîndar û dilopên randikên germ yên çavên melul hatî strandin û afrandin, wê di ber çav, di mejî û deryayê aşopên her kesî de cîhekî xwe yê xewê çêbikê ye û bi şêrînî û nazdarî di xewa giran ve biçê ye.
Lê hîn jî li wê derê li benda wî ne Bihar hat û derbas bû, havîn reviya û çû, payîz bi gopalê xwe rêwitiya xwe domand û berfa Germ dîsa hat, lê hîn jî wî li wir xew dikir.
Ji Lênûsa Gerîla
- Ayrıntılar
Kî dikare li dîmena destê mirovekî şoreşger û azad hatiye kelepçekirin, binêre? Mirovên ku dilê wan qerisîne, dibe ku lê binêrin û mîna serkeftinekê ji bo xwe
binirxînin. Lê belê mirovên xwedî wijdan bi hêsanî nikarin li vî dîmenî binêrin. Ji bo vê rojê bînin bîra we despêkê em dikarin ji vê pirsê destpê bikin?
Wê kînge mirovahî di hundirê aramiyekê de bijî? Gelê Kurd û gêrîla dibêjin gava ku Rêberê gelê Kurd Abdullah Ocalan azad bibe, hingî wê mirovahî di hundirê aramiyekê de jiyan bike. Gelê Kurd mîna berê tarîtiyê tehemul nake û napejrîne. Ji ber vê yekê roja 15 ê Sibatê ti carî nayê jibîrkirin. Ew rojên ku mirovahî di dil û mejî de dane hejandin ne mumkine ku werin jibîrkirin.
Di vê rojê de bûyerê ku hatine jiyîn bi riwê xwe yê mekruh nehatine nivîsandin û nehatine mehkûmkirin. Di roja 15 ê Sibatê sala 1925 an de ew komploya ku li ser Şêx Seîd hate kirin, kesekî dengê xwe nekir û herkesî qurpand. Bêdengiya ku hate jiyîn Şêx Seîd ber bi sêdarê ve bir. Lê belê di vê demê de gava ku roja 15 ê Sibatê nêz dibe, dilê her kesî mîna volaqanê dikele û dixwaze di cihekî de biteqê. Kî xwe dixapîne û dibêje ev roj jî wê were jibîrkirin. Mirovên Kurd gava ku di vê rojê de rojî digrin, tînin bîra xwe ku di vê rojê de tarîtî ew dorpêç kirine û wê tarîtiyê lanet dikin. Dilê ku cemidîne û mejiyê ku hatine pûçkirin lanet dikin.
Helbet ev roja tarî netenê di roja 15 ê Sibatê de tê bîra me. Her ku ciwanekî Kurd di kolana de tê şehîdxistin, her ku zarokekî Kurd di wan zîndana de têne perçiqandin, her ku rondik ji çavên dayîka têne xwarê, her careke ku jinên Kurd êş dikşînin û her ku sîstema deshilatdar berdewam dike, roja 15 ê Sibatê tê bîra me, ji ber di vê rojê de gelê Kurd her tiştekî xwe wenda kiriye. Eger roja 15 ê Sibatê were jibîrkirin ev tê wateya ku em serê xwe li dijberî komplogeran ditewînin.
İro li ser gelên bindest komkujiyên ku di dîrokê de hatine meşandin tenê jiyîn. Lê belê komkujiya ku li ser gelê Kurd tê meşandin netenê fizîkî ye. Di heman demê de li ser gelê Kurd komkujiya çandî jî tê meşandin.
Êşên heyva sibatê mîna şêlava di dilê gêrîla de diherike. Bi wê şêlavê re kîn, kebir û intîqam mîna pêlên dijwar diherike. Tenê azadkirine Rêberê gelê Kurd Abdullah Ocalan wê rê li pêşiya vê şêlavê bigre.
Roja 15 ê Sibatê hemû hevalên gêrîla li dahûrandinên Rêber APO temaşe dikin. Her gêrîlayek di vê rojê de kesayeta xwe lêpirsîn dike. Ji bo bikarbin vê rojê vala derbixînin xwe ji têkoşîneke xurt re amade dikin.
Her wiha divê ciwan û jinên Kurd jî erkên xwe li hemberî vê pêvajoyê bibînin. Ji ber ku ew ê pêşengtiya têkoşînê bikin. Her dayikeke Kurd pêwîste çanda Kurdîtiyê biparêze. Zarokên xwe fêrî ziman û çanda Kurdîtiyê bikin, ev jî erkekî ji dayikan tê xwestin e. Heger neyar qelsbûneke biçûk di têkoşîna me de bibîne wê bêrehm êrîş bike. Ciwanên Kurd bi giyanê xwe yê germ û şêt wê serkeftine bidest bixin û roja 15 ê Sibatê wê vala derxînin.
Fîraz Bagok
- Ayrıntılar
Helbestvanên hemû zemanan, li hember we pênûsa min dilerize, nikarim hest û ramanên xwe derbirîn bikim. Lewra zanist negihiştî, kûr û kitekit be, hest bêyî zanistekî dîrokî be, ango parçe parçe be, lê di nava coş, hezkirin û peroşmendiyê de, ewqas jî birûmet, mezin û bilind be nikare te bi her awayî binivîse.
Lê hest û hizrê jinê di nava ruhê biraz de her tim hebûnek e. Her çiqas mora pergala zilamên zordest li ser be jî û asayê xwedayên bêwijdan û nankor li ser hênasa wê be jî, wî tu caran çerxa xwe ya birûmet, wekhev ku bingeha şaristaniya mirovahiyê ji bîr nekir. Her çendî zalimên weke Zeus gotibin jî, tu weke Athena ji mêjiyê min çêbûyî û zanist, bîr û hizrê jinê bi mij û moran kiribe jî, wî tu caran di bin hiş û ramana xwe de dîmenên xwedawendan ji bîr nekir.
Zanist hat dizîn, jin bû hebûneke binalet û bû tiştekî dervayê jiyan û zanistê. Carna di nava beroşên mezin de hat kelijandin, carna ji bo xwedayên zalim hat qurbankirin, carna jî bû keft û zewqa zalim û zordestan. Stû tewand, bû kole, bê taqet û bê viyan bi hezar salan weke ku di nava dojehê de jiyan. Jin bû weke hebûnekî ku jiyan nake. Devê wê qefaltî, hestên wê morkirî, di nava çalên jiyanê de bi hêviya wan rojên xweş xwe gihiştand vê çerxa bihara jinê.
Qirna 21’an ji bo jinê û mirovahiyê ku di nava şaristaniya berovajî de winda bûye re dibe zayîna jiyan û cewhera mirovên rasteqîne. Ji ber vê ye ku bertek û hêrsa pergala zilamên zordest ewqas bêsînor û bêpîvan bariya ser We. Hûn rêhavelê xwedavendên ku ji paş ve hatine lêxistin, Hûn rêhevalê jinên ku di nava gêjgerîngeka komploya zordestan de bêçare hatine hiştin tu caran ne tenê ne. Tenêtiya we bû tenêtiya wan.
Tofanek e, mirovatî dijî. Pênc hezar sal in pêlên tofanê mirovatî diherifîne. We dîroka rasteqîn ji nava kavilan derxist û keştiyek nûjen afirand. Lê keştiyek bibergeh; keştiyek ku Cudî jî dixe nava xwe û dibe dayîka wê efsaneya biraz jî.
Ango Hûn weke dayikeke xulikdar, weke hestên jinên bedew û esil ku li ser zarokên xwe bi kitekit dilerizin. Hûn temambûna mirovên nîvco, şaristaniya pênc hezar sal berê ku îro di xwe de kom kiriye. Kesayeteke ku bûye dîrok û him jî dîrokeke ku pira rabirdû û dahatûyê ku niha jî dijî û dirêjî asoya kûr û dûr dibe.
Heskirina min ji We re ji wir, ji wan şaxên ku koka xwe di bin axê de asê maye tê. Şaxên min yên serzemînê hatibûn jêkirin. Lê yên bin axê tim û tim xwe veşartibûn, lê hişk û zûha bibûn, can dikşandin. Tu ji wê axa me ya zûha re tîrêjên rojê, dilopên barana bi bereket û çavkaniya ruhdayînê yî. Dara me ya jiyanê bi we re şîn dibe û xweza bi we re digihîje wê ahenga xwe ya ku hatiye xerakirin.
Weke jinê, xweza jî li hember wan destên ku dirêjî we dibe bihêrs, bertek û têkoşîndar e. Tehemula wê jî li hember Zeusên hemdem, Romayên desthilat ên nûjen nema ye. Ji bona we û di bingeh de jî ji bona me kolan bi dengê jin û zarokan re tije ye. Hemû giyanberên xwezayê ji bona we serhildêr in. Ev jina ji xweşikahî, bedewî û rastiyê afirî. Tehma azadî, aştî û wekheviyê hat girtin. Têkoşîn nû destpê dike. Destê we yê ku me ji nava kavilên hilweşiyayî derxist, nayê berdan. We dilê me, ruh û ramana me feth kir, me ji nû ve kişf kir.
Îmralî tenê sembolîk e. Hûn li her deverî ne. Hûn 24 saet li ser texta dilê me runişti ne. Em li hember keda we, fîdekarî û cangoriya we deyndar in. Qirêjiya zordestan a ku li ser me ye, di navbera me û we de asteng û kemîn e. Ji van bi temamî nexilasbûna me, îro barê me giran dike. Em li hember zordestan dozdar, li hember awêneya we jî tawanbar in. Lê hûn hîn jî bi bêhnfirehiyeke ji deryayan kûrtir û ji gerdûnê firehtir me bixelat dikin. Nema dilê min radike vê bêdengiya min a ku hatiye zûha kirin û bêpîvantiya zaliman. Hûn mirovên zelal, paqij û awêneya hemû mirovan in.
Aynûr AMED
- Ayrıntılar
Dema Gerîlatî tê gotin bêguman şertên zor û zehmet tê hişê mirov. Bi taybet şert û mercên demsalan (mewsım) li ser tevger û lebata gerîla bandora xwe dike. Her demsalek bi awayekî cuda bandora xwe dike. Yek ji van demsalên ku tevgera Gerîla giran dike ew jî zivistan’e. Ji ber ku zivistana xwezaya çiyayî dijware. Ji ber vê yekê em zivistana disekinîn û em tevnedigeriyan heya şert û merc kêrhatî dibûn. Yanî me digot “ji xwe em nikarin çalakiya bikin em zivistanê îsirhetê bikin heya bihar were’’. Dijmin jî li gorî vê rastiyê nêzîkatî dikir û ev yek weke qelsiyeke Gerîla dinirxand.
Ji bo ku ev têgih bişkê û her kes bizane ku Gerîla di her demsalê de dikare tevger û çalakiyê bike, di zivistana sala 1993-1994’an de li herêma Botanê li navçeya Cizîrê di warê Mem û Zîn’ê de me çalakiyek li dar xist. Ev çalakî gelek bi wate bû û pêwîstî hebû ku çalakiyeke bi vî awayî di demsala zivistanê de bê pêkanîn. Ji ber ku heya wê demê jî her kesî digot Gerîla nikare çalakiya di serdema zivistanê de bike û dijmin hîç bawer nedikir ku çalakî di vê serdemê de were kirin û ji ber vê yekê xwe rihet hîs dikir. Bêguman ev çalakî ne tenê ji bo ku em derbe li dijmin bidin hat kirin! Sedema wê ya bingehîn ji bo ku Gerîla di milê taktîk û teknîkê de hîn bihêz bibe xwe ji rêbaza kevnar xelas bike bû.
Piştî ku amadekarî bi dawî bûn her grûbek cihê wê hat diyarkirin. Ji bo em bikaribin hevdû biparêzin hema bêje deşta cizîrê ji aliyê hevalan bi tevahî hat girtin, ji ber ku serweriya dijmin di deştê de heye û dikare rihet bi tang û amûrên leşkerî midaxele bike.
Gurûbên ku herin kemînê û mayina deynin despêkê çûn cihê xwe girtin. Nêzîkî 70-80 heval me berê xwe da Cizîrê û em çûn. Hêdî hêdî me xwe nêzîkî lojmana kir. Lê belê hawîrdorê lojmana tev prejektor in û ji ber ronahiya wan me lojman nedidîtin. Carekê me dît ku ji aliyê ava mezin ve dengê çekan hat. Em ketin nav gumanan û me texmîn kir ku heval ketine kemînê. Pişt re me bi rêka cîhaza biçûk têkilî danî, gotin hevalên Gabarê ketine kemînê û 3 heval şehîd ketine. Dema ku dixwazin ava mezin derbas bikin kelekê xwe amade dikin di wê demê de dijmin pê dihese û kemînê davêje pêşiya wan. Ji neçarî heval paş de vedigerin. Piştî ku me zanî heval ketine kemînê em neçar man ku zû dest bi çalakiyê bikin.
Li gorî wê demê ewqas teknîk ne hindik bû. Em ketin nav mewziya û me yek li pey yekê radikir. Hevalek navê wî Hozan ji gundê Nerexê bû, dema ku diçe ser mewziyê haya wî jê tine ku serê mewziyê girtiye, bomba xwe davêje mewziyê bombe li ser mewziyê diteqe tiştek bi leşkeran nayê lê belê qîr qîra leşkeran tê. Piştî ku hevalê Hozan dengê wan dibihîze fam dike ku serê mewziyê girtiye û diçe bombê di taq re davêje hindir, di encam de 3 leşker kuştin. Ji ber ku berê me li pirejektora bû me pêşiya xwe baş nedidît û me tevgera leşkeran baş nedidît.
Di wê demê de Hevalek navê wî Cîhad ji lingê xwe birîndar bibû, me ew Heval gihand saxlemiyê û em hatin ji bo ku em cenazê Hevalê Hozan rakin. Me tenê cîhaz û çeka wî rakir. piştre me Hevalê din şandin, dema ku heval diçin, hevalek rokêta biswîngê davêje lojmanê lê ji ber prejektora ew heval baş nabîne nikare nîşanê tam bigre, dema ku rokêt ji lojmanê derbas dibe tangek ji milê din tê û rokêt diçe li tangê dikeve. dema ku zincîrê wê di nav heriyê de dizîvirî mirov digot qey erdê diçirîne. Hevalan nedizanî ku ew tang wê were.
Dema ku rokêt li tangê ket tang di nav agir de ma û qîreqîr bi leşkeran ket, hinek şewitîn û hinekan xwe xelas kirin. Di heman demê de, di nav bajêr de jî teqînê destpê kir. Ji aliyekî de mayin di tangan de diteqiyan û li ser pira Cizîrê 2 tang di Avê de werbûn. Ji aliyekî dengê tang, top û fîşekan û ji aliyekî din ve dengê silogan û tilîliyên gelê Cizîrê ji nav bajêr bilind dibû. Dijmin li hemberî tilîlî û siloganên gelê Cizîrê tehemul nekir û berê topa da nav gel ji bo dengê gel bisekinînin. Lê belê yek deqê jî deng qût nebû û hê zêdetir dengê xwe radikirin.
Ji ber ku Hevalên hêzên Gabarê nikarîbûn werin desteka me û dijmin jî dixwest ku derdora me bigre û me bixe çembere, hevalan biryara vegerê dan. Bêguman ev çalakî di gerîla û gel de gelek bi wate bû û ji aliyê dijmin ve hejandinek çêkir. Me nişan da ku gerîla di bin her şert û mercan de dikare tevbigere û çalakiyan pêk bîne…
ROJ HEREKOL
- Ayrıntılar
Kirasek ji tîrêjên rojê
Tacek ji hemû kulîlkên biharê
Çi xweş li we tê
Mizgîna şewqa Rojê.
Di wî dilê wek deryayê de
Pêlekê biraz î
Lêgervanê keştiya Nuh î
Nema Cudî li benda efsana we ya nemir e
Nema ew di nava
Vê rewrewka xapînok de ye.
Ew keştiya efsûnî
Wek leylan e
Ji wan çavên nedîtî
Û dilên şkestî re.
Wan ji rojê girtiye hêvî û miraza xwe
Dilên ku biharêdijîn
Çavên ku hêvî jê dibarin
Dikare bibîne wê keştiya winda.
Car Nuh e
Car prometheus
Û carinan jî
Roj’a bêhempa ye
Tarîtiya dilê min diçirîne
Cih û war bi keştiya Nuh re afirî
Jiyan di çarmîxa Prometheus de bişkivî
Giyanber bi agirê rojê geş bû
Lanetê serî tewand, li ber vê jiyana nû.
Ya dengê bêdengiyê
Bêdengiya ku her kêliyeke wê
Nepeniya dîrok û mirov e
Deryaya kûr û dûr e
Ku tê de hemû tişt bêdawî ye.
Diherike di hembêza zemana nediyar de
Dihone weke pêlên derya, mirov û jiyan…
Sê dest, sê esir, sê hêvî…
Pira hebûn û nebûnê
Derdixin ji nav tarîtî û qirêjî
Û radixin li ser deryaya bêdawî
Rê didin payîz, çile, bihar û havînê
Çar demsal, çar reng, çar heqîqet xelat dikin
Ji jiyana nû ya xemilandî re.
Aynûr Amed
- Ayrıntılar
Berxwedana ku ruhê 14’ê Tîrmehê afirand îro li her çar aliye welat belav bûye. Celatên li ser qaşo desthilatiyê dixwezin vê berxwedanê têkbibin. Di dîroka gelan de tu caran deshilatên ku deshilatiya xwe bi riya zor, şidet, tirs û hev meşandine bi serneketine û wê qet bi sernekivin. Gelan her tim li berxwedane û celatên ku xwe li ser xwîna mirovan têr dikin di rûpelên dîroka gelan de mahkumî miriniya bê dawî bûne.
Şervanên gelê Kurd di sala 1981 û 82’yan de bi qasî ku ji jiyanê hezdikirin li berxwedan û celatên weke Eset Oktay bi mirinê ceza kirin. Wan qehremanan xwe di oxira biratiya gelê Kurd û Tirk de feda kirin. Ruhê 14’ê Tîrmehê îro li Sur, ango li tevahî Amed, Nuseybîn, Cizîr, Gever û li her devera din xwe bi kok kiriye. Her kevirekî tê rakirin û li wan polîsan tê xistin, her tilîliyek wan dayikên temen dirêj dibê qehir li ser dilê desthilatdaran. Ji bo desthilatdaran mirina herî mezin ewe.
Gelek kes dibêjin Tirkiyê vedigerê salên 1990’î di rastiyê de ne pêwîste vegerê salên 90’î ji xwe her desthildarî dişibihin hev ji ber zihniyeta desthilatiyê heman zihniyete. Desthilatdar her tim û di her deme de kesên dişibe xwe diafirînê. Ger ne wisa bê desthilat nabe desthilat.
Li hemberî vê dijberiya desthiltdaran jî gelên berxwedêr ewladên bi rûmetê tacîdar in mezin dikin û xwedî li dîrok, rûmet, vîn û hebûna xwe derketine. Ruhê 14’ê Tîrmehê rûmet, vîn,dîrok û hebûna gelekî êdî berbi windahiyê ve diçû zindî kir. Li bajarê Amedê û her devera Kurdistanê dîsa desthilatên destê wan bi xwîn li ser kar in. Lê ew ji nedîtîva yên ku Kemal, Mazlum, Xeyrî û Sara'yan ji zûve destên celatan qut kiribûn û ew avêtibûn çopa dîrokê.
Her kes lal,ger,kor bibêjî, dayik, zarok, welat û çiyayên vê xakê ji bîrnakin a ku li kolanên vî welatî tên jiyankirin. Ev welatê ku ji aliyê gelek navdaran ve bi cenetê hatiye pênasekirin, îro dixwezin vegerînin dojehê. Her kes sîlekê lêbixê û bibhorê. Lê, Lêdana her sîlekê li vê xakê lêdana li mirovahiyêye. Em vê ji bîrnekin û nedin jibîrkirin ji ber sonda zarokên vî welatî xwarî eve “îxanet ji bîrnekirine”.
Îro li rojhilata naverastê di bin pêşengiya felsefa Rêberê gelê Kurd’de asoyên jiyana gelan xwe bi beden kiriye û her roja diçê di her kolan û koçande jîndar dibe.
Gelo ev jiyana ku ji bo her kesî bûye nefesa dayin û standinê xwedî çi nepeniye?
Jiyana ku tê jîndar-kirin bi elfebeya berxwedanê hatiye hunandin û bi bedel dayinê hatiye strandin. Êdî gelê Kurd qedera xwe ya jiyan-kirinê bi rengê xweseriya demokratik tayin kiriye. Êdî dixwezê azad û bi aramî li bajar, tax û kolanên xwe jiyan bikê. Xweserî xwenên desthilatdaran a li ser gelan têk-dibe. Êdî dem hatiye xewnên vê welatî bi rastî bibin. Eger ku îro gel li her qada jiyanê xwedî li berxwedana di oxira jiyana azad de tê dayin derdikevê, nîşaneyên pêkanîna van xewnan e.
Li berxwedayin heqîqeteke di nava çanda gelan de, mafeke di îsrara xwebûyinê de, sedemeke ji bo berdewamiya jiyana bi rûmet û şeref, dengeke ji bo bibe qêrîn û xwe bighînê hemû rêhevalbendên bi tere heval û dost. Xweserî jiyana azad û hebûna teye, ji bîrnekê. Erka gel xwedî li hebûna xwe derketinê…
Xweserî xwebûn,welatî,egîdî,serfirazî,edalet,rizgarî û îrada gelan tacîdar dike.
Şaristan Nurhak
- Ayrıntılar
Di beyaniyeke meha avrêlê de bi dengê çûkan me çavên xwe li rojee nû vekir. Wê rêwîtiya me ber bi Çarçelayê ve destpê bikira. Piştî amadekariyan dema xatirxwestinê bû. Hevalek li dû me dirûşmeya “azadiya me rûmeta me ye” avêt. Ev yek bû sedema kenîna hevalan. Ji ber ku heta niha di hişmendiya me û di bin hişê me de hemû tiştên mijara namûsê bi jinê re têkildar bû. Di wê kêliyê de ez keniyabûm lê piştî ponijandineke kurt. Li xwe poşman bûm. Ji ber ku pêwîst e hemû nirxên giranbûha were parastin û bibe mijara namûsê. Li ser azadiyê gelek tişt hatiye gotin, ji bo namûsê gelek nirxandin hatiye kirin. Ji ber wê hewce nake li vir şîroveyên xwe zêde bikim.
Tê zanîn felsefe wek hezkirina zanebûnê tê şîrove kirin. Bi hezar salan gelek mijar hatine nîqaş kirin. Gelek gengeşî û nakokî peyda bûne. Yek ji van mijaran jî “kesên xwenda yan ên geriyayî zana ne?” pirî caran di vê mijarê de nîqaş xitimîne û bêencam mane. Lê li gor min her yek bi ya din dewlemend dibe û wate dibe. Kesekî xwenda zanebûna xwe jiyanî neke tenê di wî de bimîne him bûyerê yan jî mijarê fam nake, him jî weke bazirganekî dimîne. Kesên geryayî û ezmûnên xwe yên jiyanî xurt be lê zanebûna teorîk nebe, aliyê wate dayînê wê kêm bimîne. Aliyeke din ê vê mijarê jî vegotina wêjeyî ye. Weke mînak miroveke welatê me yê parçeyeke ji bihuştê ye gerya be lê hêza wî ya vegotin-zargotina wêjeyî xurt nebe, bi gotineke din gencîneya bêjeyan dewlemend nebe nikare li gorî giranbûhabûna wê vebêje. Dîsa bi heman rengî kesekî/ê xwenda an jî di aliyê wêjeyî de xurt be, xweşikbûnekê, wargehek nedîtibe nikare li gor bedewbûna wê hevokan saz bike , an jî li gor hêjabûna wê vebêje.
Demek berê min çend nivîsên behsa herêmên Kurdistanê dike, xwendibû. Dema Gabar, Cudî û Herekol dihate vegotin sed heyf û mixabin li min dihat ku ez ji wan bedewbûna bêpar mame. Ji ber ku min ew der nedîtibûn ango li wan wergehan nejiyameû ji ber vê yekê jî di hişê min de zêde nedima. Lê ger mirov deverekê dîtibe û li wir jiyabe zû zû ji bîra mirov naçe. Beriya ez werim Çerçelayê gelek caran bi hevokên xemilandî behsa xweşikbûn û bedewbûna vê herêmê dihate kirin. Dîsa ligel bedewbûna wê behsa dijwarbûn û asêbûna vê erdnîgariyê dihate kirin. Niha jî ez li ser çiyayê herî bilind ê Çarçela ligel rêhevalan im.
Rawestgeheke rêwîtiya me Dola Bîra bû. Min ji hevalan pirsî bû ka gelo ji ber çi navê vê geliyê bûye Geliyê Bîra? Lê hevalên min ji wan pirs kir, wan jî baş nedizanîn. Lê tê payîn ku li vê herêmê bîrên kevn hebin. Ji ber em ji şiverêyê dernediketin min tenê bîrek dît, dîsa kaniyeke betonkirî hebû lê ji ber ku demek dirêj şêniyên vir nîn in him bîr him jî kanî çikiyabû. Piştî kêliyekê goristanek di nava şênatiyê de winda dibû û zeviyeke şilêran, bihûştê dianî bîra mirovan. Di wê qadê de ew qas şilêr çima bi taybet jî li nav û derdora goristanê şîn hatibû, bûyereke balkêş bû. Kulîlka şilêr weke tê zanîn bi taybet li Zagrosan şîn dibe û helaleyên stûxwar in. Ango berê kulîlkên wan li jêr e. Gelek caran jî dilopek av veşartiye di nava xwe de. Her ku kulîlkên şikêran dibînim çarenûsa wan jî dişibînim a Kurdistanê. Lewre vê xakê her êş, elem, talan , şer û wêranî dîtiye. Ji çavên dayîk û zarokan her rondik rijiyane. Ango pirî caran xemgînî jiyan kirine. Zarokên kurdan bi wê êş û azarê pijiyane, mezin bûne. Şikêr û zarokên Kurdan dişibin hevûdin. Herdu jî bi xweşikbûn û bedewbûna xwe hezkirine û girêdana jiyanê bi hêztir dike.
Piştî Dola Bîra me berê xwe da Neqeba (boxaza) Şikêr. Ji vir hemû bedewbûna Çarçela diyar dibû. Jixwe çar çelê ku nave xwe daye vê herêmê diyar dibe. Çend saet şunde em gihiştin ser Avaşîn. Avaşîn bi nav û deng e ku bi dehan stran, helbest û nivîs li ser hatiye nivisîn. Ji xwe çiqas were nivisîn jî mirov nikare bi qasî hêja ye vebêje. Ango beşek ji bihûştê ye. Me bi pirê çû derbaskir û ketin. Dola Çinarê derbas dibe her time ev gotin tê bîra min ;”ji dara Çinarê pirsîne; çima temenê te ew qas dirêj e. Bersiva Çinarê jî; ji ber ez bi axa xwe girêdayîme”. Ez dara Çinarê û gerîla dişibînim hev. Her du jî bi xaka xwe girêdayî ne. dibe ku ji aliyê fîzîkî ve temen dirêj nebe. Lê di aliyê manewî de bêmirin e. welhasil em wê şevê li wir man û dotira rojê ji Dola Çinara heta neqaba wê ku her der bi darên Çinarê hatibû xemilandin, ew rêya dirêj me derbas kir û em beriya nîvro gihiştin rawestgeheke din. Ne tenê rawestgeheke din ev der him destpêka qada Çarçela û bi dawîbûna qada Avaşîn bû. Dîsa li vir demsal jî digiherî. Her ku em bi pêş de diçûn demsal bi paş de dizivirî. Lewra me bihar jiyan dikir lê li vir demsal zivistan bû. Her der berf bû. Li vir bûyereke pir balkêş jî qewimî. Dema em nû gihiştin neqebê, asîman sayî bû. Demek kurt derbas nebû gijlok bariya, piştre baran û herî dawî jî berf. Ez matmayî mabûn. Di demek ewqas kurt de rewşa hewayê çawa ew qas diguhire. Dema me dest bi meşê kir jî tav derketibû. Me xwe ji neqebê berda jêrê û pêşiya me Gundê Satê ya parçeyeke ji bihûştê hebû. Di rê de min kulîlkeke biharê ku nave wê nedizanî kişand. Dema hevalê ligel min ê ev yek dît gotineke balkêş bikaranî û got; “ma li Çarçela bi hezar cure kulîlkên bi vî rengî heye , tê hê pir bibîne. “ ji ber vê yekê min nema wêneyê kulîlkan dikişand. Em gihiştin Gundê Satê, li vir baranê jî destpê kiribû. Jixwe dema min rewşa gund a wêranbûyî dît hasten xembar min diyar kirin û adeta barana dibarî li şûna çavên dibû rondik û diherikî. Ez û hevalê ligel min, li nav gund geriyan, wêneyê van deran kişand û di derbarê vî gundî de nîqaş kir. Gundek pir mezin bû, hemû jî bi keviran hatibû avakirin. Rûbarek ji kêleka gund diherikî û mirov digot, a giyan dide vî gundî ev rûbar e. bi sedan zeviyên biçûk , her cure darên fêkiyan , darên spîndar û çinaran mirov mest dikir, li aliyê din jî kîn û hêrsa li hember dagirkeran xurtir dikir ku li welatê me gelê me wêran kirine. Mirov xweşikbûn û bedewbûna vî welatê çi qas bêje jî wê kêm be û jixwe rûpel jî têrê nakin. Ji vir şûn ve êdî demsala zivistanê serdest bû, her der ji berfê spî bû. Xweza kefen li ber xwe kiribû an cilê bûkan li xwe kiribû? Pirseke bê bersiv… Ji vir û şûn ve êdî erazî jî nû ve weke ya li du me mabû. Rojên asê û bilind, rênade , bi xetereyan tije. Ev rêya asê û dijwar li pêşiya me bû jî. Ji keviyên berfê, rêyeke dirêj em gihiştin gel hevalan. Rê çi qas zehmet be, şert û merc çi qas dijwar dibe, girêdana mirov jî ew qas zêde dibe. Ji lewre li ku kedek zêde dabe ew qas jî bi wê xakê tê girêdan. Ev rastî herî zêde jî ji bo gerîla derbas dibe. Piştî çend rojên ligel hevalan rêwîtiyeke dijwartir li pêşiya me bû. Lê beriya wê mijareke girîng a min ji bîr kirî jî pêwîst e were vegotin. Ew jî sînorên ji aliyê dagirkeran hatiye avakirin e. Gelê me bi van sînoran ji hev qut kirine û di nava pergala dagirkeriyê de bi çanda deraw bihêre , bihelîne, bişafîne. Beriya em bigihêjin kevirên sînor ên ji betonê hatiye danîn, bê giyan , sar û ji rastiyan dûr, li ser rêya me bû. Ew remza dagirkeriyê bû, bi wan kevirên betonê welatê min hatibû parçekirin û dagirkirin. Jixwe Gundê Satê jî gundê bakur ê herî destpêkê bû. Ango tiştên piştî wê li qada bakur wê biqewimin. Vegotinên min wê li xaka bakur derbas bibin. Piştî heft salan cardin li ser xaka Bakur im. Ger ti pirsgirêk dernekeve wê gerîla vê sale axa Bakur biterikînin û ez ê jî yek ji wan gerîlayên ku herî dawî ji Bakur qut bibim. Min heft sal bi vê xeyalê jiyan kir , pêk hat lê wisa xuyaye wê bi salekî li sînor bimînim. Tişt nabe, ji bo ne xem e. Ma ne erka herî li pêş a gerîla parastina vî gelî û ji bo azadiya wan têkoşîn e. Ger pêvajoya Rêber Apo daye destpê
Kirin bi encam bibe wê ev gel jixwe azad bibe. Ji ber wê jî dil aram im.
Memyan Jiyanda
- Ayrıntılar
Stêrk ji her demî bêtir diberiqîn. Heyva çardeşevî pêşiya wan ronahî dikir. Bi kesayetên xwe yên gihîştî, bi hestên xwe yên zarokî û bi dilên xwe yên germ tevlî vê meşa bê rawestgeh bûbûn. Jiyana mirovan bi derfetên wan re dest pê dike. Armanca ruhê mirovserkeftin e. Armanca wan jî ji vê ne cudatir e.Carina li pişta pencereyekî naylon li dîmenekî bi mij dinihêrin û rastiyê fêm dikin, carinajî bê pencere, bi çavên tazî li rastiyê meyze dikin. Watedayîna wan a evînê; carina di rondikên lêgerîna jiyanê ku ji çavên dayikên dil bişewat dibarin de, carina jî di kena ser rûyê zarokan de xwe derdixe der. Ev çend biharin ku li serê van çiyan in, çend payîz, çend zivistan...
Mizgîniya xweşikahiyê diberiqe li serê çiyan. Hebûna wanê li serê çiya, wate dida van erdnîgariyan...
Şopa wan erd diqelêşe û şîn dike, lê ew her dimeşin. Çiqas xweşik dixweynin çûk û bilbil. Dengê qebe qeba kewan ji dûr ve tê gohên wan. Giyayên şil, çavkaniya xwe ji ax, av û rojê digirt in. Belkî, bi qasê kulîlka nîlûfer jiyan kirin, tenê rojekî, li van deveran. Asîmanekî şîn, germahî û ronahiya rojê, kulmek ax û qurtek jî av, lê rojek jiyana azad...
Tevde bi dengê lorîkên dayîkan mezin bûbûn, li bin siya lûleyên çekan, li her çar aliyê cîhanê belavbûyî. Serê xwe danîbûn ser çokên pîrika xwe û ji devên wê çirokên qehremantiyê gohdar kiribûn. Çîrokên serhildanên bav û kalên wan, dayîk û pîrejinên wan, xwişk û birayên wan...
Piştre pêxwas û bê derpê xwe avêjtibûn kolanên xerîbiyê. Di welatê xwe de xerîb jiyan kiribûn. Bê kes bûn, bê xwedî bûn, gund û warên wan hatibûn wêrankirin, hatibûn qetilkirin, koçberkirin... Hewar û gaziyên wan tu kesî nebihîstibû. Qêrîna wan di dilê wan de mabû.
Kûçe û kolanên bêbext dixwestin ku wana di nava xwe de bifetisînin. Lê ew nebûn dîlê vê pergalê, bûn lêgerînvanê jiyaneke azad. Bi qesr û xaniyên beton nexapiyan û dest bi meşê kirin. Meş bi lêgerînê dest pê kiribû. Hêj di zarokatiya xwe de dest bi şer kiribûn. Di ciwantiya xwe de xwe bi rêxistin kirin, çalakiyan li dar xistin, di tadî û zextan re hatin derbaskirin. Lê hêviya wan hîn bi xurttir bû, meşa wan hîn mezintir bû û berdewam kirin.
Vê carê berê wan li çiyayên welat bû. Dilên wan wê li wê derê lê bixista û hêviya wan ew der bû. Qeytanên pêlavên xwe hişk girêdabûn, bûbûn xwediyê rext û çekan. Konên wan li pişta wan bû. Meşa wan ber bi lûtkeya azadiyê ve bû. Bûbûn hêviya pêçekên di hembêza dayîkan de, xort û keçên ku evîndarê welat in û zarokên agir û rojê... Tu asteng û kelem nas ne dikirin. Li pêşiya wan kemîn, pevçûn, şehadet, serkeftin...
Dema ku çav bi erdnîgariya welatê xwe ketin, çav bi rastiya xwe jî ketin. Daristanên şewitî, kanî û rûbarên çikiyayî, kortik û koncalên ku gulleyên tenq, top, balefir, hawan û roketan vedane, kovanên gulleyan, goristanên bê xwedî, mirina bê deng...
Senger, wargeh û sixinaqên ji berî çend salan mane ku bûne weke berhemên dîraka vê erdnîgariyê û gelên li vir jiyan dikin... Rastiya erdnîgariya wan rastiya wan e. Ew di dema pişkifîna xwe de pişkifîne, mîna giya û kulîlkên biharê. Sosin, beybûn, berfîn, nêrgiz... Her yek ji wan di wextekî cuda de dipişkife, lê hamû jî di heman heyamî de dibin bereketa bihara rengîn.
Meş berdewam dike. Gav bi gav li ser şiverêkan dimeşin. Li newalên kûr, li keviya rûbaran, bi dengê şire şira herikîna çeman, li ser zinar û latan, bi berbanga serê sibê re, mîna keskesorê bi asîmanan re, cîhan sayî, berf û baran qet ferq nake. Carinan jî, ber bi lûtkeya çiyayên bilind ve dihilkişin û li xwezayê temaşe dikin, bi xwezayê re diaxifin. Xweza ji wan dipirse;
-Meşa we ber bi ku ve ye?
Ew bersiv didin;
-Azadiya mirovahiyê li kû jê hatibe dizîn, meşa me ber bi wir ve ye. Em lêgerînvanên azadiyê ne, ango şervanên azadiyê!
Carina ew xweza û çiya diparêzin carina jî xweza û çiya ya wan diparêzin. Her du alî parasvanên hev û din in. Wê kîjan alî, kengê, li kû derê kî/ê biparêze, wî jî dem dide diyarkirin. Kîjan alî di tengasiyê de be, aliyê din xwe digihijîne gazî û hewara wî/ê. Carina çiya ji wan re dibin senger carina jî ew ji çiya re.
Şiverêk dû dirêj e. Rêwîtiya wan bê ser û ber e. Tu demsal ji bona wan ne asteng e. Çi zivistan, çi payîz, an jî havîn... gelek caran bi xwezayê re di nava têkoşînê de ne. Xweza çiqas wana diparêze ewqas jî di nav xwe de xetereyên mezin vedişêre. Xweza çiqas şûn û warê wan e ewqas jî bêbext e. Di germahiya havênê de kanî û rûbarên zûha, zivistanan aşût, payîzê çilmisîna xwezayê, xem û keser, biharan jî ji nû de vejîna gul û kulîlkan...
Di hemû demsalan de ew dîsa rêwî ne. Xweşî û zehmetiyên hemû demsalan jiyan dikin. Lê, govend û dîlan tu caran ji wan qut nabe. Diçin kû derê govend û dîlana xwe jî bi xwe re dibin. Li lûtkeyên çiyayên bilind her tim mij û moran, li newalên kûr çemên bê ser û ber, li gel wan jî her tim şahî û kêfxweşî... Dilên wan her tim ji bona serkeftinê lê dixe û di heman şiverêkê de, li gel wan dimeşe.
Meş dû dirêj e. Tu caran wê bidawî nebe. Niha payîz e. Xweza di xem û kesera çilmisînê de û di hêvî û baweriya ji nû de vejîna li piştî zivistanê de ye. Germahiya havînê xweza bêhêz dike, giya, kulîlk, sosin û beybûnên biharê diçilmisîne, payîz pelên daran ji daran dişexitîne, zivistan jî kefen lê dipêçe, her deverê vê welatê vediguherîne goristanekî bêqebir.
Li Anatoliya Xwedayê Attîs û Adonîs, di dema Samiyan de Temmuz ku çavkaniya xwe ji Xwedayên Sumeran Dumuzî digirtin li ser xebata xwe bûn. Ev tev de Xwedayên mirin û ji nû de zayîna xwezayê ne. Ev fetlanoka xwezayê ya ku di payîzê de dimire û di biharê de ji nû de zindî dibe ye. Ev Xweda jî mîna xwezayê di payîzê de dimirin û di biharê de, bi ji nû de zindîbûnê re evîn û bereket tînin. Mirina wan ya di payîzê de ji ber sedema evînê ye. Di biharê de vegera wan ya li ser rûwê erdê sedema evînê ye. Sedema rêwîtiya bêdawî ya Şervanên Azadiyê evîna herî bi rûmet e. Rêwiyên li vê erdnîgariyê jiyan dikin tu carî namirin, jiyankirina wan ya bêdawî ji sedema evîna wan e. Her tim di nava lêgerîna “Çawa Jiyankirin?”ê de ne. Bersiva vê pirsê her tim dibe sedema berdewamkirina meşa wan. Sedema meşa wan evîn bi xwe ye.
Li azadiyê digerin. Meşa wan ji rabirdûyê ber bi dahatûyê ve ye. Terk û şopa ku li pey xwe dihêlin mîna keskesorê ye. Tevahî cureyên rengan çavkaniya xwe ji wan digirin. Nakokiya di navbera reş û spî de ji holê radikin. Bi avabûna gerdûnê re dest bi meşê kirin, wê bi dawî lê hatina gerdûnê re meşa wan bidawî bibe. Serdem bi serdem li mirovahiyê digerin. Serdem bi serdem li yên ku azadiyê ji mirovahiyê dizîne digerin û hesap dipirsin. Li makîneya dem û demistanê siwar bûne, di serdaba demê re derbas dibin, him li rabirdûyê hene û him jî li dahatûyê. Ew rêwiyên hemû wextan in...
Şiverêka wan, carina jê di cih û warên wêran re derbas dibe, carina jê jî di goristanên bê xwedî yên xwediyên van cih û waran re. Sîlûetên jin û keçên ku ji bêriyê vedigerin, zarokên ku di cîhana xwe yê teng de bi pêleyîstokên xwe ve mijûlin û pîrejinên ku teşiyên xwe ba didin tên ber çavên wan. Bi dîtina dîmenên bê teswîr xemgîn dibin; dîwarên qulo qulo, qarçikên şewitî, xan û malên bê mirov...
Her deverî di bêdengiya mirinê de dibînin, di bêdengiyê de dihêlin û meşa xwe berdewam dikin. Lê ne di bêdengiya mirinê de, di bêdengiya berî bahoz û bagerê de dihêlin û diçin. Bahoz û bagera ku wê piştî wan dest pê bike, wê bibe ji nû de zindîkirina van deveran...
Çavkaniya jiyana wan Roj, pêşengên wan Stêrk in. Gelek caran Stêrk ji kêleka wan hilkişiyan asîmanan. Asîmanan xwe bi Stêrkên Şoreşê neqiş kirine. Stêrk, ku çavkaniya ronîkirina tarîtiyê ji Rojê digirin...
Vê kêliyê sê kes dimeşin, piştî kêliyekî din dimînin didu. Ew kes dibe ronahî ji pêşiya rêwiyên lêgerînvanên azadiyê re. Yên ku çav bi vê ronahiyê dikevin, bi dû dikevin heya ku xwe bigihijîninê... Piştî kêliyekî din dîsa dibin sisê, piştre çar, pênc û bi milyonan...
Tu caran ne ronahiya li pêşiya wan qut dibe, ne jî wê ew tune bibin.
Şiverêk dû dirêj in. Stêrk ji her demî bêtir diberiqin. Axa welatê wan dergûşa wan e. Asîman lihêfa wan, xweza dayîk û bavikên wan... Têr, birçî, tênşikestî, an jî bê av... Bi hezaran salin çend şaristanî di vê dergûşê de hatin xwedîkirin û çend şaristnî di bin vê lihêfê de xew kirin! Dîroka çend gelan li vir dest pê kir û li vir bidawî bû. Mirovahî çend caran xwe zindî kir û hat kuştin... Edî bese ey mirov! Ma tuyê kengî li mafên xwe xwedî derkevî? Ma ne bes e ku tu hatî kuştin, qetilkirin, talankirin...? Ma tuyê kengî ji bona azadiya xwe tevlî vê meşê bibî? Êdî ne bese, ey mirov? Xwe bavêje ji ser vê axa mirî...Bavêje...
XERZAN AŞTÎ
- Ayrıntılar
Tevgera Azadî demek dirêje ku pirsgirêka Kurd bi rêû rêbazên siyaseta demokratîk dixwaze û dixwast çareser bike. Lê mixabin ruxme ew qasî hewldan, dewleta Tirk di faşizma xwe de israr kir û hêna jî dike. Ev dixuyaye ku ji bo dewleta Tirk têra nekir, dewleta Tirk di şeva 24 Tirmeh de erîşek pir mezin bi sedan balafirên şer erîşên bi teknolojîk bilind ser gerillayên Kurdistan û erdnigariya Kurdistan kar anîn. Ev e jî têra nekir erîş birin ser gelê me û li Zergelê gelek mirovên me katlkirin. Erê dixuyaye ku ev e jî têra nekir vêca erîşa ser YPG û gelê me yê Rojava kirin. Dîsa erîş birin ser hêzên çep, welatparêz, şoreşgerên demokratîk li Pirsus-Suruç yên ku dixwastin bajarê Kobanê carek din avabikin. Erê dewleta Tirk, bi taybet jî partiya faşist a kesk AKP û serokê wê Erdoxan, di helbijartinên 7 hezîran de rayên ku dixwastin bigirin negirtin û yek jî desthilatdariya xwe jî windakirin. Yek ji plansaziya Erdoxan yê ku dixwast bibe Başkan ango serokê giştî jî têkçû. Bi kurtasî, Erdoxan û AKP siyaseta demokratîk de têkçûn. Bi gotina gel ve, di sindoqan de xeniqîn. Ji bo ku rewşa xwe a sindoqan veşêrînin dest bi tevlihevî, alozîûerîşên hovane kirin. Bê guman di van erîşan de yên ku bi dewleta AKP re alîkarî dikin jî henin û hebûn. Numûne PDK ango Barzanî M. û Barzanî N. Herkes dizane ku dema ku AKP biçe û diçe hîç bêguman yek jî Barzani M. û Barzanî N. jî diçin. Ber ku yên ku Barzaniyan li Başûre Kurdistan ser piyan digire û digirin yek ji Erdoxan e. Bedelê wê jî hîç beguman dijmintiya Tevgera Azadîye. Dijmintiya Şoreşa Rojava yê. Bi tenê li Başûr de wek desthilatdarî mayîne. Em direj nekin, her çiqasî em dev ji siyaseta demokratîk ber nadin jî, lê em nikarin wek berê serî xwe jî direjî faşîzma AKP bikin. Derket ku tevahi nîyeta baş a gelê me, gelên dostû tevgera azadîdewleta Tirk pir xirab kar aniye. Tevahî nezîk buyînên bi dilpakî ji bo ku pergala xwe a faşizan bidin runişkandin kar anîne. Heqe rewş wiha ye, wê demê pêwîste herkes vê rewşê berçavan derbas bike û gorî ve jî tevbigere. Berçavan derbas kirin bê guman e wek berê nebe. Êdî çareserî jî yê wek berê nebe. Çareserîêdî bi avakirina rêveberiya xwe û bi avakirina xweseriya demokratîk dibe. Rêveberiya xwe ne tenê ji bo Kurdan na ji bo tevahîTirkiye pêwîste. Xweseriya Demokratîk ne tenê ji bo Kurdistan ango herêmên Kurdistan e, ji bo tevahîTirkiye, serî de jî, ji bo Karadenîz pêwîste. Êdî ne gengaz e ku li cihekê welatek wek Tirkiye ûKurdistan were rêvebirin. Ne gengaz e ku pirsgirêkên Karadenîz, Akdenîz, Anatolya Navîn, Ege, Marmara her wiha Kurdistan navendeke de werin meşandin. Na, a rast ew e ku êdîTirkiye bi rêbazek nû, hemdemî were rêvebirin. Ev e jî, beguman Xweseriya Demokratîk e. Ji bo wê em dibejin ku bi erîşên 24 tirmeh ku hember çiyayên Kurdistan ve hatin darxistin, êdî gelek tişt hatin guertin. Di xuyaye ku AKP ango Erdoxan tu nezîkbuyînên demokratîk nasnakin. Bala xwe bidin ruxme ku hukumet xeyrî meşrû ango xeyrî rewaye, biryarên ku tenê meclîs an jî parlamantoyek dikari bigire digirin. Erîşek pirr fireh ser gelan û herêmên din yên cihanê dibin. Ruxme ku hukumetek muakkat ango demîû demboriye, wek hukumetek fermî tevdigerin û hemû derfetên dewleta Tirk kar tînin. Ev e jî nîşan dide ku biryara şer hember tevgera azadîû gelêKurd tenê AKP û Erdoxan negirtiye, heman demê yên ku biryara şer girtine dewleta Tirk e. dewleta kûr e. dewleta taybet e. Heqe rastî evin wê demê pêwîstî bi guertinin pir bingehîn henin. Yekemîn me li jor anî ser ziman; İlankirina Xweseriya Demokratîk di tevahîTirkiye de. A duyemîn ev e ku, êdî her kî ku li Tirkiye ûKurdistan dijî parastina xwe esas bigire. Ango xweparastina xwe û gelêTirkiyê pêşbixe. A seyemîn ev e ku, cihe ku gel dijî derbare her mijareke xwe biryar bide. Wek diyar kirina Valiyan, Kaymakaman. A çaremîn ev e ku, êdî gelên Tirkiye bi gelên herêmê ser esasên jiyanek komunal ango hevbeş bi hevre tevbigerin. Cihe ku em dijîn bila kareba ango elektrîk bin kontrola me de bibe. Petrol jî. Av jî. Komir jî. Her wiha tiştên ku aide me ango xwemalî gerez bin kontrola me de bibin. Pencemîn ev e ku, êdî pergala dewleta ser esasî dadgeha dewlemend, desthilatdar û dagirkeran were bihartin ango derbas kirin. Dadgeh karek civakeyê. Em dikarin xwe bi xwe karên dadgehî bimeşînin. Pêwîst nake ku kesek biçe cem dewletek faşîst û xwe xîzan bike. Şeşemîn ev e ku, cihe ku em lê polîs pêwîst nakin. Ber ku dema ku em xweparastina xwe bikin, pêwîsti bi hêzek wiha nîne û nabe jî. Her gundek, her taxek, her navçeyek, her bajarokek, her bajarek dikare xwe bi xwe biparêze. A rast jî ev e. Demên pir berê bav û Kalên me ango dayikên me wiha xwe parastine û jîn kirine. A heftemîn ev e ku, perwerde jî karek civakeye. Perwerda netewî va dused sal umre an jî temenê xwe heye an ji ew qas jî nîne. Berê herkesî perwerde xwe, an li malê didît an jî medrese hebûn. Mamosta bi alîkariya civakê jîn dikirin. Berve jî mamoste kesek nezî civakê bû. Mirovek ji bo wê jî ser waxt bû. Ne kesek yên pereyan bûn. Û yek jî ne kesek e dewletê ango sixûr bû. Heyştemîn, nehemîn her wiha dehemîn jî em dikarin rêz bikin. Lê ne pêwîste, ne pêwîste ber ku gotinên me tên fehmkirin. Carek din em bînin ser ziman ku, êdî tiştek yê wek berê nebe. Erîşên dewleta Tirk yên ku di 24 tirmeh bi alîkariya hinek hêzan pek hatiye, millatek e. Şiyar buyînek e. Ser xwe ve hatinek e. Xwe buyînek e. Her wiha, her wiha, her wiha… Dema ku em dibejin DEM DEMA XWEBUYİNE YÊ mabesta me ev e. Tam jî dema ku em demên nûve jîne, ango rojên 15 Tebax jîn dikin, xwe bûyînek wiha gelek giran biha yê û bêhempaye. Him jî ji bo giştî gelên herêma Rojhilatanavîn. Êdî dema dîktaroran, melîkan, began, desthilatdaran her wiha yek dengan derbas bû. 15 Tebax’a gelên Rojhilatanavîn pîroz be!
QASIM ENGİN
- Ayrıntılar
Navê min Mazlûm Rojîn. Di sala 1980´an de li herêma Mêrdînê ji dayik bûme. Di sala 1999´an de tevlî li nav refên azadiyê bûm. Ev demeke jî li herêma Mêrdîn li çiyayê Bagokê em xebata têkoşîna azadiya Kurdistanê meşand. Ev pênc sal in ku em li vê herêmê ne.
Li mezopotamyaya jorîn (hîlala zêrîn) şaristaniya mirovahiyê li vê herêmê hatiye destpêkirin. Wisa tê binavkirin. Hemû gelên li mezopotamyaya jorîn jiyane hema hema hemû gel li Bagokê jiyana xwe domandine. Bi rastî jî mirov meraq dikin ku navê Bagokê ji ku tê ango wateya wê çi ye? Li ser navê Bagokê gelek wate û metelokên wê hene lê yên yên herî sereke ku derdikevin pêş dixwazim parve bikim. Li herêma Bagokê bi xwe çîroka navê Bagokê ya bi kurdî heye. Gelê herêmê dibêje; ji ber ku di herêmê de Bagok çiyayê herî bilind û herêma Mêrdînê jî piranî bi deştên xwe tê zanîn ji Bagokê her derê herêmê tê xuyakirin. Bayê ku ji deştên Mêrdînê tên hemû xwe li derdora Bagokê digirin. Bagok li herêmê wek navenda hêza kişandina bayên li derdorê ye. Ji ber vê jî di nav gel de dibêjin Goga Bayê. Sedema vî navî jî ev e ku; her tim li derdora Bagokê bablîsok radibin. Di herêmê de gotina yekem a li ser navê Bagokê ev e. Ya duyem jî ev e; tê zanîn ku li herêma Mêrdînê gelê me yê Suryan yek ji wan gelê qedîm ên li Mêrdînê dijîn e. Di çiyayê Bagokê de jî gelek gundê Suryana hene. Bagok wateya xwe li gor çand û zimanê Suryana wek Navend tê gotin. Ango wateya navê Bagokê tê mana navenda Suryana. Di herêmê de piranî bingeha van wateya xurt e. Lê wekî hemû çiyayên Kurdistanê mitolojî, metelok û çîrokên cûr bi cûr ên Bagokê jî teqez hene. Yên herî zêde derdikevin pêş ev herdû wate ne. Dibe ku ev herdû wate mîtolojîk xuya dikin lê divê bê zanîn ku mîtolojî jî ji zanebûnê qut nîn e. Teqez bingeheke xwe heye.
Herêma Mêrdîn û di nav de jî çiyayê Bagokê cihekî stratejîk e. Ji dîrokê û hetanî roja me, êrîşên li Kurdistanê û bi taybet yên li ser Mêrdînê çêbûne Bagok her tim rola stargehê leyîstiye. Ji ber vê rola xwe jî çiyayê Bagokê wek keleha parastinê jî tê zanîn. Me anî ziman ku derdora Herêmê bi giştî deştên berfireh in. Her wiha kurdan ji dîrokê û vir ve her tim xwe li çiyayan girtine. Yek ji van çiyayên Kurdistanê jî çiyayê Bagokê ye. Lê tenê ne ji boyê Kurdan. Gelên li derdora herêmê jiyan e çi bisilman û çi jî, ji bilî bisilmanan (Suryan, Aşûr, Keldan, Nastûrî) hemûyan jî xwe liBagokê girtine.
Rêber APO jî di parêznameyên xwe de nivîsiye ku; Di dema belavbûna Îsevîtiyê de hewariyên Îsa xwe li gelek dever û çiyayan digirin. Ji van çiyayan yek jî çiyayê Bagokê ye. Ji ber ku li wê herêmê gelê Suryan û Ermen dijîn. Jixwe tê gotin ku di dîroka mirovahiyê de yekem car Xirîstiyanî ev herdû gel ji xwe re weke ol pejirandine. Her wiha rêxistinkirina wan a ola Îsevîtiyê jî di çiyayê Bagokê de destpê kiriye. Ev yek jî rewşa Bagokê ya dîrokî hîn bêhtir derdixîne holê. Di heman demê de çiyayê Bagokê ji bera xwe ve li ser xeta bazirganiyê ye. Ev xet wek Rêya Hevrîşimê tê zanîn. Di demên berê de bazirganiya ku ji Asyaya Navîn ber bi Rojava ve çêdibe hemû di bin siya çiyayê Bagokê de çêdibe. Ev yek jî bêhtir girîngiya Bagokê raçavî me dike. Bo nimûne li derdora Bagokê gelek navçe hene. Yek ji wan jî Nisêbîn e. Nisêbîn li gorî dîroka xwe bajarekî bir kevnar û qedîm e. Bi Suryanî jê re Nîsîbîs tê gotin. Ev bajar jî girîngiya Bagokê zêdetir dike. Ev yek jî bûye sedem ku him şerê li herêma Mêrdîn û bi taybet şerên li bin xetê navendên wekî li Qamişlo,Nisêbîn, Dêrik û Dirbêsiyê qewimîne di bin siya çiyayê Bagokê de pêk hatine. Her wiha di dîrokê de ev çiya wek qada şer jî tê zanîn. Û çiyayê Bagokê ev rewşa xwe heta roja me jî parastiye. Bo nimûne; di şerê me yê azadiyê de jî roleke wisa leyîst û hîna jî dilîze. Ji ber ku ji boyî gerîla mîna stargeheke çiyayê Bagokê. Ev sedema xwe ji dîrokê ji pirgelî (ango wek mozaîka gelan) û pirçandiyê digire.
Ji aliyê erdnigariyê ve li rojhilatê Bagokê Hezex, li bakur-rojhilatê Bagokê Midyad, li rojavayê Bagokê Nisêbîn û li başûr-rojhilatê bagokê jî bajarên Rojavayê Kurdistanê wêk Dirbêsiyê û Dêrik heye. Çiyayê Bagokê di navbera van bajarokên dîrokî de ye. Çiyaye Bagokê divê mirov wek girekî ji rêzê nefikire. Dibe ku bilindahiya Bagokê li gorî çiyayên Kurdistanê ne zêde be lê taybetmendiya Bagokê ji belavbûna xwe ya berfireh digire. Di mîtolojiyê de dema mijar tê li ser Kurdistanê, welatê me wek bihuşta li ser rûyê erdê tê qalkirin. Di nav Kurdistanê de mirov dikare Bagokê jî parçeyek ji vê bihuştê bihesibîne. Ji ber ku ji demên berê ve, ev herêm ji boyî çandinî, ajalkarî û parastinê xwedî xwezayeke dewlemend e. Ev jî bûye sedem ku li der û dora Bagokê ji gelek neteweyan mirov lê bicivin. Ji ber vê jî mirov dikare bêje ku Bagok; mozaîka gelan e. Di serdema Osmaniyan ango di 1915´an de li ser navê Îslamê her çiqas êrîş hatibin li ser Suryan, Ermen û netewên din ên Îsevî jî, van salên dawî vegera mirovên ji van gelan zêdetir bûye. Bo nimûne; niha di çiyayê Bagokê de, bi dehan dêrên Suryaniyan ên ku tê de perwerdehî tê dayîn hene. Gelê Suryanî niha bi gelemperî li Ewrûpayê dijî. Lê van salên dawî tevî zar û zêçên xwe têne Kurdistanê an Bagokê û li dêrên li quntara Bagokê ayîn û perwerdehiyên xwe li dar dixin. Heman rewş ji boyî Ermen û Kurdên me yên Êzdî jî derbasdar e.
Bagok di nav têkoşerên şerê azadiyê ango di nav gerîlayên Kurdistanê de wek Gabara duyem tê binavkirin. Him ji ber xweza, daristan, fêkî û him jî ji ber taht, şikêr û ajalên xwe ve dişibe Gabarê. Mesela Bagok wek herêmeke bêav ango tor tê zanîn. Lê gelên li herêmê li hemberî vê pirsgirêka jiyanî xuliqkar nêz bûne û çalên avê yên ku bi dilopên baranê tije dibin ji xwe re vedane. Lê ev çal ewqas pir in ku nayê jimartin. Mirov dikare bêje ku bi hezaran çalên avê yên ku govaniyê li dîrokê kirine hene. Mirov difikire û digihêje vê qenahetê; çêkirina van çalan ne karê salek an sed salî ye, ev kar û keda hezar salan e. Her wiha li vê herêmê xuliqkariya mirovên destpêkê jî derdikeve holê. Ji vî milî ve mirov dikare bêje ku xweza û bermahiyên Bagokê yekser bi mirovan re diaxive.
Xweza û ava Bagokê jî bi nav û deng e. Dibin çiyayê Bagokê de avek heye ku jê re dibêjin Ava Spî. Di nav gel de ji ber ku ava wê zêde sar e dibêjin ava cemidî jî. Dema mirov li vê ava boş û paqij dinihêre dibê qey hemû avên herêma Mêrdînê li hev civiyane. Ji ber van taybetmendiyên gelek bajarên li der û dorê gel havînan ji boyî bêhnvedanê berê xwe didine Ava Spî. Ji Nisêbînê hetanî çavkaniya Ava Spî ku digihêje Dalînê hemû kêlekên avê ji boyî geştvanan holikên bêhnvedanê hatine çêkirin. Mirovên ku diçine Ava Spî wek ku diçine seyranê dihesibînin. Ji ber ku li derdora avê zarokên Doman ku bi jenandina kemençeyê bi nav û deng in, roja geştvanan dikine rojeke cejnî.
Ger behsa dêrên li herêma Bagokê bê kirin di destpêkê de mirov dikare behsa Dêr Omer bike. Dêr Omer di destpêka serdema îslamiyetê de gelek êrîşan xwariye. Jixwe tê zanîn ku yê li Kurdistanê Îslamiyetê xwestiye bi darê zorê belav bike Hz. Omer e. Dema artêşa îslamê tê li nav sînorên Bagokê, dixwazin vê dêrê ji binî ve hilweşînin. Di navbera fermandarên artêşa îslamê û gelê herêmê de peymanek tê çêkirin. Gelê herêmê ji fermandaran re gotine em ê navê Hz. Omer bidine dêrê lê bes hûn dêra me xera nekin. Li ser esasên peymanê li hev dikin û navê dêrê dibe Dêr Omer. Her wiha ev nav ji sedsala 10´an hetanî roja me tê bilêvkirin.
Gelek bermahiyên dîrokî yên Bagokê hene. Di nav çiyayê Bagokê bi xwe de kelên dîrokî hene. Ji van kelehan gelek jê xera bûne. Ev kel bêhtirîn ji boyî parastin û şeran hatine avakirin. Ji van kelehan yek jî keleha Marînê ye. Ev keleh navê xwe ji gundekî Ermeniyan digire. Her wiha li gundê Marînê ji bilî keleha xwe bi şikeftên xwe jî bi nav û deng e. Ji van şikeftên xwe nêzî 5000´an jê ji aliyê wezareta çandê ya Komara Tirkiyê hatine qeydkirin ku di demên borî de ji aliyê mirovan ve weke mal hatine bikaranîn. Her wiha li gorî gelê herêmê dianîn ziman; ewqasên dî jî di demên borî de hatine bikaranîn. Ev gund di dema xwe de navenda perwerdehiya Ermenan bû. Em bi xwe jî çûne li nav vî gundî û bi rastî jî, bêhna keda mirovahiyê ji vî gundî tê. Ji bilî keleha Marînê kela Şûşaniyê jî bi nav û deng e. Ev kel jî li rojhilatê Bagokê ye û ji ber ku niştecihên herêmê li hemberî zilm û zora Osmaniyan serî hildane ev kel ji aliyê Osmaniyan ve hatiye xerakirin. Ev kel tenê ji rêyekê mirov dikare xwe bigihînê. Ji ber ku di nav xwezayeke asê de ye û derdora wê jî bi tahtên şayîkî ve hatiye pêçandin. Dema me li bermahiyên keleha Şûşanê dinihêrî di derbên dîwarên wê de xuya dikirin ku ev kel bi top û keviravêjan (mancinik) ve hatiye hilweşandin. Weke gundê Marînê li derdora keleha Şûşanê jî bi hezaran şikeft hene.
Dixwazim hindekî jî li ser gundên li derdora Bagokê rawestim. Li rojhilatê Bagokê; Erbanê, Qertmînê , li başûr-rojavayê wê li mintiqeya Geliyê Sor gundê bi navê Xanika ku yê kurdên me yên Êzdî heye.Her wiha li rojavayê Bagokê Sewdikê, Şukrînê heye ku ev jî gundên Êzîdiyan e. Li başûrê çiyayê Bagokê gundên bi navê; Mîzezexê, Hepşê, Xirabê Alê, Keferzê û gundê Selhê heye ku ev gund ên Suryana ne. Li aliyê bakur- rojavayê Bagokê gundên Serêavê û Kelehê hene ku niştecihên wê kurd in. Ev gundana di quntara çiyayê Bagokê de cihê xwe digirin. Li bakurê çiyayê Bagokê gundê bi navê Girê Mîra û gelek gundên dî hene. Ji gundên kurdan ên zahf tên nasîn jî gundên bi navê Gurînê, Qutbê û gundê Sêderî heye ku ev gund jî di demên berê de gundên Suryana bûn.Lê di demên berê de ev gund ji aliyê Komara Tirkiyê ve hatine valakirin û di van salên dawî de Kurd di van gundan de bi cih bûn. Li rex van gundan; gundê Xirbê Mişkan heye, li kêlek jêra vî gundî Xirbê Xelo heye. Gundê herî xweşik û balkêş ku li navsera Bagokê gundê Badibê ye. Ev gund gundê Suryana ye. Li vî gundî piştî salan Suryan vedigerin û bi mîmariya xwe ya kevn di sînga Bagokê de vî gundê bêhempa neqişandine. Li gundê Badibê bi heman navî dêra Badibê jî heye. Ev dêr ji hemû derdora Bagokê ve tê dîtin. Ev dêr bi kevirên spî yên Midyadê ku -bi nav û deng in- ve hatiye çêkirin. Li lûtkeya Bagokê wek kelekeka li ser avê ye dêra Badibê.
Di şerê azadiya gelê kurd de wek hemû çiyayên Kurdistanê rola çiyayê Bagokê mezin e. Ji ber ku, dema tevgera azadiyê li Mêrdînê bi cih dibe çiyayê Bagok wek wargeha gerîla tê bikaranîn. Şerê herî girîng yê li çiyayê Bagokê di sala 1989´an de pêk hat. Gelê herêmê vî şerê bi nav û deng wek stran bi şev û rojan dianî ziman. Çend çarînên stranê ev in;
Li Mêrdînê li Bagokê
Xwîn herikî weke cokê
Şer domiya şev û rokê
Bijî şerê me li Bagokê
Çiyayê Bagokê bi dar e
Leşker hatin bi hezara
Li wir bûbû axir dewran
Li ser serê çend hevalan
Heval Delîl bûbû rêber
Xwişka Aytan êrîş kir ser
Çiyayê Bagokê hejandin
Dîrokê bi zêr neqişandin
Piştî şerê li Bagokê li herêmê serhildan destpê kirin. Wek li Nisêbîn, Kerboran, Cizîr, Hezex û li gelek deverên dî gel rabû li ser piyan. Bandora şerên li çiyayê Bagokê di van serhildanên gel de mezin e. Ji ber ku piştî gerîlayên azadiyê li Mêrdîn û çiyayê Bagokêbi cih bûn li hemû derdora xwe bandoreke mezin da. Beriya me, li herêmê tevgerên mîna KUK, Ala Rizgarî, û hwd. jî hebûn. Ev tevgerên han beriya şerê çekdarî di nav gel de bûn û dixwestin pêşî li tevgera azadî û gerîlayên Kurdistanê bigirin. Lê bi demê re gelê Mêrdîn û herêmên li derdora çiyayê Bagokê armanc û feraseta tevgera azadiyê fêm kirin û hîn bêhtir nêzî partiya me PKK´ê bûn. Ev jî bû sedem ku di herêmê de keç û xortên ciwan ref bi ref tevlî tevgera azadiyê bibin. Di dîroka şerê me, bi taybet jî di pêvajoya serhildanan de bi hezaran ciwan tevlî dibûn û ev ciwan di çiyayê Bagokê bi cih dibûn. Her wiha ji serhildanan şûn ve çiyayê Bagokê wek biryargeha Mêrdînê hat karanîn. Dibe ku ji ber şer û pevçûnan ku car caran cihê biryargehê hatibe guhertin, lê ji bilî wê di tevgera me de li herêma Mêrdîn çiyayê Bagokê wek biryargeh hatiye şixulandin.
Dema behsa şerê çekdarî yê tevgera azadiyê ku li çiyayê Bagokê pêk hatine tê kirin, ne mimkun e ku mirov di ser şerê 1989´an de derbas bibe. Di sala 1989´an de di bin fermandariya heval Delîl û hevala Aytan de, di meha Avrêlê (nîsan) de şerên bi nav û deng li çiyayê Bagokê qewimîn.Ev şer bi operasyonên artêşa Tirk ve destpê dike. Piranî li navsera Bagokê operasyon tên kirin. Di wê demê de yên ji şer re amade ne bi piranî hevalên nû tevlî bûne û hîna di perwerdehiyê de bûn. Heval Delîl jî ne hêzekî girêdayî çiyayê Bagokê bû. Hevalê Delîl wê demê fermandarê eyaleta Xerzanê ye. Wê demê hevalê Delîl jo boyî civînekê li Bagokê bû. Di kêliyên destpêka civînê de artêşa Tirk operasyonê dabû destpêkirin. Heval Aytan jî di gerîlatiyê de hîna şeş mehê wê qediyabû. Lê hevala Aytan hevaleke pir jîr û zîrek bû. Hevalê Delîl û Hevala Aytan hevalên dîtir digirin li gel xwe û xwe ji navsera çiyayê Bagokê berê xwe didinê quntaran. Ji ber ku dixwazin derkevin dervî operasyonê. Lê heval baş hisab nakin ku operasyon çiqasî berfireh e û ji serî heta binî hemû aliyên Bagokê hatine girtin. Hevalên me xwe didin herêma Dêrpo û Xirbê Cinata ku ev derên ha piraniya xwe li qutara çiyayên Bagokê dikevin. Heval heta dotina rojê li wir dimînin. Serê sibê heval fêm dikin ku ev operasyon pir berfireh e û cihên lê ne jî digire li nav xwe. Êdî şer û pevçûn piraniya xwe li herêma Dêrpo û Xirbê Cinata pêk tên. Hevalên me ji sibe hetanî nava rojê şerekî pir giran û mezin didin. Bi dehan leşker têne kuştin. Sê helîkopterên dijmin tênê xistin. Piştî hersê helîkopter tên xistin heval Delîl dixwaze biçe li ser enqazê. Lê heval Delîl li wir şehîd dikeve. Hevalên dî jî di pevçûna heman operasyonê de şehîd dikevin. Tevahî 20 heval di pevşûnê de şehîd dikevin. Ev encam û şerê mezin di herêma Mêrdîn û der û dora wê de dibe wesîle ku li hawirdorê bayê serhildanan destpê bike. Li hemû deran cenazeyê hevalan bi girseyên mezin ên gel ve tên pêşwazîkirin. Dijmin êrîşî gel dike û bi vî awayî li hemû herêmê serhildanan destpê dikin. Jixwe êdî dijmin fêm dike ku yên van serhildanan bi rê ve dibe Bagok e û gerîla ye. Ji ber vê jî dijmin her tim dixwaze bi êrîşên mezin ve biçe li ser çiyayê Bagokê. Gerîlayên ruhê Apoyî di xwe de duhundirînin jî li hember hemû êrîşan her tim di ber xwe didin, dane û ti carî nehiştin ku çiyayê Bagokê bikeve. Li çiyayê Bagokê şerê mezin yêduyem li mintiqeya keleha Şûşaniyê di salên 90´î de pêk hat. Heval li wir di hundirê kelehê de şer dikin. Ev şer sê rojan bênavber didome. Ji ber keleh sîpereke xurt e û heval jî baş di ber xwe didin dijmin nikare bi hevalan. Piştî sê rojan cebilxaneya hevalan diqede û hevalên me li keleha Şûşaniyê digihêjin şehadetê. Cenazeyên wan hevalan hîna jî di kelehê de veşartî ne. Di şerên gerîla yê çiyayê Bagokê de yê herî dawî derdikeve pêş di serdema hevalê Felat de pêk tê. Ev şer jî beranberî sala 1999´an tê. Hevalê Felat wê demê fermandarê eyaleta Mêrdînê ye. Di vê pêvajoya ku Rêber APO dikeve dest dijmin de şerekî mezin li Bagokê pêk tê. Hevalê Felat bi hemû hêza biryargeha eyaleta Mêrdînê ve tevdigere. Ev şer li Girê Bilik di meha sibatê de pêk tê û di vê mehê de heval di perwerdehiyê de bûn. Di encama vî şerê ku li nêzî gundê Sewdikê destpê dike de bi dehan leşker tên kuştin her wiha 27 hevalên me şehîd dikevin. Dayik van şerên bi nav û deng ên li çiyayê Bagokê pêk hatine di şevên tarî de wek lorîkan stirîne. Ev destanên gerîlayên PKK´ê bû sedem ku li herêmê serhildanên gel pêk werin. Ji van şerên destanî diyar dibe ku encax gelên qewhreman dê karibin keç û xortên bi navê Delîl û Aytanan biafirînin. Di pêvajoya serhildanên ku me anî ziman de kongreya pêncemîn hat li darxistin. Di kongreyê de ji aliyê Rêber APO ve gelê Mêrdînê wek gelê welatparêz tê hilbijartin.Gelê Mêrdînê di dîroka tevgera azadiya Kurdistanê de ev erka xwe ya welatparêziyê her û her bi cih aniye û li nirxên tevgerê xwedî derketiye. Gelê Mêrdînê bi taybet him di pêvajoya ku Rêber APO bi komploya navneteweyî de dikeve lepên eyloyên goştxwir ûhim jî piştî vê pêvajoyê, li bakurê Kurdistanê serhildana li ser piya bû. Her wiha di îroja me, di pêngava çaremîn a şerê gel ê şoreşgerî de jî rol û mîsyona gelê Mêrdînê û çiyayê Bagokê, ji boyî pêvajoya nû ya xweseriya demokratîk him ji aliyê gel û him jî ji aliyê gerîla ve her berdewam e.
Bingeha têkiliyên gerîla û gelê herêmê digihe hetanî demên serhildanan. Di demên serhildanên li herêma Mêrdînê de dewlet dixwaze têkiliya di navbera gel û gerîla de qut bike û ji ber vê jî dixwaze bi darê zorê gelê herêmê çi Ereb/Mihelmî, Suryan û çi jî Ermen û Kurd bike cerdewan. Dema gelê herêmê di ber xwe dida vêca bi darê zorê gundan şewitandin û berê gelê herêmê wek hemû herêmên bakurê Kurdistanê dida koçberiya ji Kurdistanê. Dema mirov li koça gelê Mêrdînê ya metrepolên Tirkiyê digire dest; gelê me li bajaran rûyê reş ê dijminê xwe ji nêz ve dibîne û bêhtir girîdayî têkoşîna zarokên welatê rojê dibe. Û keç û xortên xwe ji dûrî welat şandin çiyayên bav û kalan.Yên ku gundên xwe bernedan jî, wek tê zanîn bi darê zorê dijmin ew kirin cerdewan. Di vir de wek endamekî tevgera azadiya Kurdistanê dixwazim rexnedayînekê bidim; di sala 1994´an, di pêvajoya Egîdê Mala Qaso, Qara Omer û yên wekî wan de, di herêma Mêrdînê de tasfiyekariyeke gelek êş da gelê me hat jiyîn. Mirovên bêguneh hatin qetilkirin. Ev jî bû sedem ku di nav gelê me de bertekên tund li hemberî tevgera azadiyê derkevin holê. Di vir de dijmin hindek gund û malbatan bi aliyê xwe ve kişand. Lê pişt re ji gel jî hat diyarkirin ku ew kesên tasfiyekar mirovên dijmin bûn ku ewana şandibûn li nav rêxistinê. Armanca kar û barê van tasfiyekaran; gel ji tevgerê sarkirin û her wiha tevgerê di çavê gel de reşkirin bû. Ev jî bû sedem ku di nav gel de wek bertek, cerdewanî bi pêş bikeve. Lê ez bi xwe jî govanê herêmê me ku cerdewanên herêma Mêrdînê bi giştî mirov çend navan jê derxîne, ne ji wan cerdewanên çavsor in. Piraniya cerdewanên herêmê pasîf man û bi giştî xwe ji tevgera azadiyê paqij nekirin. Lê ev nayê wê wateyê ku rêka ku ew lê ne rêyeke neşaş be. Ev cerdewanan her çiqas dijminahiyeke çavsorî nekiribin jî di encamê de daxwaz û polîtîkaya dijminên xwe pejirandin. Her wiha gelê me di destê dijminê xwînxwar de bû leyîstokek. Her wiha li hemberî berjewendiyên gelê kurd û tevgera azadiya Kurdistanê bûne mîna kelemekî. Em hêvîdar in ku di demên pêş de gelê me ji vê şaşîtiyê wê vegere li ser rastiya xwe. Tevgera Kurdistanî zêde berfireh bûye. Divê êdî ew jî di nav rêxistina xwe de cihê xwe bigrin. Li hember dîrokê şaşîtî divê li beramberî hev û li gorî berjewendiyên tevgera Kurdistanî ji holê bêne rakirin. Ji ber ku rêxistina me her çiqas rehma xwe hebe ewqasî jî dikare rexnedayîna xwe jî bide. Divê ji niha û şûn de ne tenê gelê Mêrdînê, hemû gelên Kurdistanî xwe li gor pêvajoya nû ya xweseriya demokratîk amade bikin. Her mirovê Kurdistanî ku li hember girêdayîna ewqas şehîdan divê van peywiran wekî deynê stûyê xwe bibîne û li gor vê yekê tevbigere. Ji ber ku dîrok ji boyî serxwebûna gelê kurd ti carî ewqasî guncav nebûbû. Li gor van yekan ger em xwe ji dema pêş re amade bikin teqez wê serkeftin bibe ya me û em ê Rêbertiya xwe jî ji esareta dijmin azad biNn
Mazlûm ROJÎN
- Ayrıntılar